Việc trọng đại nhất đời người là hôn lễ của các cặp đôi. Trong đó, các khâu chuẩn bị cho đám cưới thật sự rất phức tạp và nhiều điều phải lo lắng. Nếu làm không tốt có thể bị 2 bên chê trách, hàng xóm láng giềng cười chê. Vậy, chuẩn bị mâm quả đám cưới miền Bắc, miền Nam, miền Tây đầy đủ bao gồm những gì, sự khác biệt do văn hóa vùng miền.
1. Tại sao cần chuẩn bị mâm quả cưới?
Chuẩn bị mâm quả cưới là một phần quan trọng trong lễ cưới và mang nhiều ý nghĩa về sự gắn bó hòa thuận, phúc lợi, sự chỉn chu đẹp mắt, sự chia sẻ hạnh phúc và giao lưu gia đình. Việc này còn cho thấy sự quan tâm của nhà trai dành cho nhà gái có thực sự là có tình, có lòng hay không. 2 bên gia đình đều mát mặt và tự hào với đám cưới của 2 người con hay không là việc quan trọng.
Dưới đây là một số lý do giải thích vì sao cần chuẩn bị mâm quả trong ngày cưới cẩn thận và chu đáo:
Sự gắn bó và hòa thuận: Mâm quả thường được sắp xếp theo cặp, tượng trưng cho sự đồng lòng, đồng ý và hòa thuận giữa hai gia đình. Quả cầu tròn mượt, không cạnh là biểu tượng của sự hòa mình và hòa quyện.
Phúc lợi và thịnh vượng: Mâm quả thường được bày trí với các loại trái cây, đặc biệt là trái cây mang ý nghĩa phúc lợi và thịnh vượng, như lựu, mâm xôi. Điều này tượng trưng cho sự sung túc, giàu có và hạnh phúc trong hôn nhân.
Đẹp mắt và chu đáo: Mâm quả cũng được thiết kế và bày trí một cách tinh tế, tạo nên một điểm nhấn đẹp mắt trong không gian đám cưới. Sự chăm sóc và tôn trọng đối với việc chuẩn bị mâm quả cưới thể hiện sự quan tâm đặc biệt đến chi tiết và cái đẹp trong lễ cưới.
Chia sẻ niềm hân hoan, hạnh phúc: Khi cặp đôi chia sẻ mâm quả với khách mời, đó là một cách thể hiện sự hạnh phúc và sự tri ân đến sự hiện diện của họ trong ngày trọng đại. Đây cũng là cơ hội để tạo ra những kỷ niệm đáng nhớ trong lễ cưới.
Giao lưu gia đình trước khi rước dâu về: Trong truyền thống nhiều nền văn hóa, việc chuẩn bị mâm quả là một cơ hội để gia đình của cả hai bên có thể giao lưu và hiểu biết về nhau hơn. Mâm quả là biểu tượng của sự kết nối giữa hai gia đình.
Như vậy, việc chuẩn bị tỉ mỉ, chu đáo và đầy đủ các loại mâm quả trong đám cưới là việc cần thiết để hòa thuận 2 bên gia đình và tạo được sự tự hào, niềm hân hoan của đám hỉ. Đây cũng là việc giúp các con, cặp vợ chồng mới được giữ lửa hạnh phúc sau này.
2. Chuẩn bị mâm quả đám cưới miền Bắc
Mỗi vùng miền sẽ có đặc trưng văn hóa, khí hậu thời tiết và loại hoa quả khác nhau. Vì thế, tại mỗi vùng sẽ chuẩn bị mâm quả khác nhau. Tại miền Bắc, người ta hay tuân theo quy tắc số lẻ như 3-5-7-9.
2.1. Phong tục chuẩn bị mâm quả đám cưới miền Bắc
Theo truyền thống cưới hỏi ở miền Bắc, trong lễ hỏi, gia đình của nam phải thực hiện nghi lễ sính lễ bằng cách đưa các mâm quả sang nhà của bên gái để thể hiện sự chân thành và mong muốn kết hôn cho con trai. Phong tục sính lễ trong đám cưới Việt Nam đa dạng và độc đáo, với sự đặc sắc của từng vùng miền. Mỗi khu vực đều giữ lại những phong tục riêng biệt trong lễ cưới.
Mâm cưới theo phong tục của người miền Bắc thường gồm từ 3 đến 11 mâm, được lựa chọn dựa trên khả năng tài chính và sự thỏa thuận giữa gia đình trai và gia đình gái. Các mâm quả, trang sức và nữ trang cưới thường được sắp xếp đẹp mắt thành các tháp, bày trên nền mâm quả sơn son thếp vàng. Chúng được phủ bởi khăn thêu hình rồng phượng màu đỏ với đường tua vàng.
Số lượng mâm quả thường là số lẻ, như 3, 5, 7, 9, hoặc 11, theo quan niệm rằng số lẻ mang lại may mắn và điều tốt lành trong tâm lý người miền Bắc. Ca dao và tục ngữ thường chứa những từ chỉ số lẻ như "Quá tam ba bận, uốn ba tất lưỡi, năm lần bảy lượt" để tượng trưng cho sự may mắn và thịnh vượng.
Vì vậy, nếu bạn sinh sống tại miền Bắc, chuẩn bị mâm quả cưới miền Bắc với lễ 3 tráp, lễ 5 tráp, 7 tráp, 9 tráp, 11 tráp:
- Lễ 3 tráp bao gồm mâm trầu cau, mâm trà, và mâm bánh trái.
- Lễ 5 tráp bao gồm mâm trầu cau, mâm trà, mâm bánh trái, mâm rượu, và mâm mứt hạt sen.
- Lễ 7 tráp bao gồm mâm trầu cau, mâm trà, mâm bánh trái, mâm rượu, mâm mứt hạt sen, mâm hoa quả kết rồng phụng, và mâm heo quay.
- Lễ 9 tráp bao gồm mâm trầu cau, mâm trà, mâm bánh trái, mâm rượu, mâm mứt hạt sen, mâm hoa quả kết rồng phụng, mâm heo quay, mâm xôi gấc, và mâm bánh dẻo hoặc bánh nướng hay bánh phu thê.
- Lễ 11 tráp bao gồm mâm trầu cau, mâm trà, mâm bánh trái, mâm rượu, mâm mứt hạt sen, mâm hoa quả kết rồng phụng, mâm heo quay, mâm xôi gấc, mâm bánh dẻo hoặc bánh nướng hay bánh phu thê, mâm mâm thuốc lá, và mâm tháp bia lon.
Trong đám cưới miền Bắc, hầu hết các gia đình lựa chọn lễ 5 hoặc 7 tráp phổ biến vì chúng đủ đầy nhất, không quá ít cũng không quá nhiều. Đối với các lễ tráp, người miền Bắc thường chọn số lẻ, nhưng số lượng bên trong mỗi tráp là số chẵn để tượng trưng cho sự hòa hợp và hạnh phúc của cặp đôi. Ví dụ, như mâm trầu cau có 100 quả, mâm bánh có 100 cái, và mâm rượu trà phải là 1 cặp.
2.2. Các loại mâm quả đám cưới miền Bắc là gì?
Đối với mỗi mâm quả đám cưới ở miền Bắc nhất định tuân theo quy tắc số lẻ, nhưng không bao giờ thiếu những món đồ cố định như trầu cau, rượu nếp, mứt hạt sen, heo quay nguyên con, hoa quả kết rồng, lon bia, bánh dẻo bánh nướng… Cụ thể như sau:
Thứ nhất: Mâm trầu cau. Việc chuẩn bị mâm quả cưới miền Bắc nhất định phải có mâm trầu cau. Bởi vì "Miếng trầu là đầu câu chuyện." Dù phong tục ăn trầu giờ đã ít được duy trì, nhưng việc sử dụng trầu cau để bắt đầu câu chuyện cưới hỏi vẫn được giữ nguyên và phổ biến. Mâm trầu cau đóng vai trò quan trọng và không thể thiếu trong lễ cưới ở Việt Nam, đặc biệt là tại miền Bắc. Việc mượn trái trầu miếng cau để khởi đầu chuyện cưới xin là một truyền thống lâu dài và quen thuộc.
Thứ 2: Mâm trà rượu. Trong lễ cưới miền Bắc, mâm trà rượu luôn góp mặt, phản ánh tâm huyết của chủ nhà trong việc mời rước khách. Từ thời xa xưa, người ta tin rằng "Khách đến nhà không trà thì rượu," thể hiện tầm quan trọng của trà và rượu trong việc đón tiếp khách. Tráp trà rượu không chỉ là biểu tượng của lễ cưới mà còn là lời mời đến bàn thờ tổ tiên. Hành động này chứng tỏ sự tôn kính và tâm linh, kết nối giữa lễ cưới và sự thờ cúng tổ tiên trong gia đình.
Thứ 3: Mâm mứt hạt sen. Đây là một đặc sản của miền Bắc, thường xuất hiện trong lễ cưới và đặc biệt không phổ biến ở miền Trung và Nam. Mứt hạt sen mang ý nghĩa của sự dịu dàng và ngọt ngào, đại diện cho tình cảm nồng thắm và sâu đậm giữa vợ chồng.
Thứ 4: Mâm trái cây. Trong các lễ cưới ở Việt Nam, mâm trái cây không chỉ là biểu tượng của sự đa dạng về loại trái cây từ Bắc đến Nam mà còn là một phần quan trọng của sính lễ cưới. Các loại trái cây như táo, nho, xoài, thanh long, mãng cầu được sử dụng để tạo nên mâm trái cây đẹp mắt và đặc sắc.
Người ta thường chọn trái cây đặc sản của địa phương để làm chuẩn bị mâm quả cưới miền Bắc. Dù có những người sử dụng trái cây nhập khẩu đắt tiền, nhưng quy tắc chung là tránh chọn những loại trái có vị chua hoặc vị cay, cũng như những loại có hình dạng không đẹp. Mâm quả cưới thường bao gồm trái táo, nho, xoài, thanh long, và mãng cầu.
Thứ 5: Mâm bánh cốm. Mâm bánh cốm là một trong những biểu tượng cưới hỏi đặc trưng của người miền Bắc. Bánh cốm, với nhân từ đậu xanh, dừa nạo, mứt bí hoặc mứt sen, mang màu xanh lá cây và được bọc ngoài bằng tấm nylon trong suốt, tạo nên một bức tranh tuyệt vời trên bàn tiệc cưới.
Tráp bánh cốm là một loại bánh được kết nối với truyền thuyết về Sơn Tinh và Thủy Tinh. Với hình dạng vuông, bánh cốm đại diện cho đất mẹ bao la trong tư tưởng của người xưa. Tuy phổ biến ở miền Bắc, nhưng không được sử dụng rộng rãi từ miền Trung trở ra Nam.
Thứ 6: Mâm hoa quả kết rồng. Mâm hoa quả kết rồng phụng là một trong những loại mâm đắt tiền và đẹp mắt. Rồng và phụng được xem là biểu tượng của con trai và con gái. Trong lễ cưới miền Bắc, sự xuất hiện của mâm hoa quả kết rồng phụng làm cho lễ cưới trở nên huyền bí, hoành tráng, và đầy ý nghĩa tâm linh.
Thứ 7: Mâm heo quay nguyên con. Heo quay nguyên con đóng vai trò quan trọng trong các lễ cưới, được coi là một trong những biểu tượng trang trọng và thu hút nhất. Người ta thường ưa chuộng heo quay nguyên con, không chia thành từng miếng. Trọng lượng của heo quay có thể linh hoạt tùy thuộc vào điều kiện tài chính và kích thước tiệc cưới.
Mâm heo quay đặc biệt được thiết kế với sự trang trí tinh tế. Khi chuẩn bị mâm quả cưới miền Bắc heo quay được đặt trên khay riêng, che phủ bằng giấy kiếng và có thể được bê bởi một hoặc hai người tùy thuộc vào kích thước của heo. Thân heo thường được dán chữ "song hỷ" màu đỏ, và ở một số địa phương, có thể trang trí thêm nơ hồng hoặc các loại hoa lá trên đầu heo quay.
Thứ 8: Mâm xôi gấc đậu xanh. Xôi gấc, với màu đỏ tươi từ trái gấc, được coi là biểu tượng của sự may mắn và đại cát đại lợi. Trong mâm quả cưới, xôi gấc đậu xanh được sắp xếp thành hình trái tim và xếp thành hình tròn gọn trong tráp cưới. Đậu xanh thường được nắn thành hình chữ "song hỷ" và gắn lên mặt trên của từng trái tim, được bọc lại bằng giấy kiếng và thêm một chiếc nơ trang trí ở giữa.
Thứ 9: Mâm bánh dẻo hoặc bánh nướng. Người ta thích sử dụng bánh xu xê và bánh cốm hơn là bánh dẻo và bánh nướng. Tuy nhiên, trong lễ 11 tráp cưới, một số người vẫn chọn đặt loại bánh này để làm đa dạng hóa lễ cưới.
Thứ 10 và 11: Mâm bia lon và mâm thuốc lá đóng vai trò làm phong phú và trang trí lễ cưới của nhà trai.
Trong việc chuẩn bị mâm quả cưới miền Bắc với 11 tráp bao gồm: mâm trầu cau đi đầu câu duyên, mâm trà rượu tiếp khách, mâm trái cây theo mùa, mâm bánh cốm, mâm hoa quả kết rồng, mâm heo quay đặc biệt, mâm xôi gấc, mâm bánh dẻo bánh nướng, mâm lon bia, mâm thuốc lá. Tất cả những đồ này đều cần thiết để chuẩn bị tráp cưới. Nhà trai và nhà gái có thể thỏa thuận giảm số tráp xuống còn 7 hoặc 9. Vì thế, bạn có thể bỏ mâm lon bia thuốc, mâm bánh cốm.
3. Chuẩn bị mâm quả cưới miền Nam
Đám cưới Miền Nam có nhiều sự tương đồng và cũng có sự độc đáo riêng. Tuy nhiên, trong văn hóa người Việt, ý nghĩa của mâm quả cưới vẫn là sự hạnh phúc trọn vẹn và đầy đủ sung túc cho 2 bên gia đình.
3.1. Phong tục chuẩn bị cưới hỏi của miền Nam
Quyết định về số lượng mâm quả trong lễ hỏi ở miền Nam thường được thảo luận và đồng thuận giữa hai gia đình trong ngày lễ ăn hỏi hoặc nói chuyện người lớn. Người miền Nam coi các số chẵn là có ý nghĩa, và số 6 mang đến ý nghĩa lộc đến nhà do phát âm tiếng Hán của nó giống với từ "lộc". Điều này giải thích tại sao mâm quả cưới thường là 6 quả. Tương tự, số 8 cũng được ưa chuộng vì phát âm tiếng Hán là "bát," giống với "phát," mang ý nghĩa phát đạt và phát tài. Do đó, mâm quả cưới thường được chọn là 6 hoặc 8 quả.
Đám cưới miền Nam thường được chuẩn bị với 6 mâm quả, một con số được coi là may mắn và tượng trưng cho tài lộc. Các lễ vật khi chuẩn bị mâm quả cưới miền Nam bao gồm trầu cau, rượu và thuốc lá, bánh pía hoặc bánh phu thê, hoa quả tươi, mâm xôi gấc, heo quay. Ngoài ra, tùy thuộc vào điều kiện và mong muốn cụ thể của từng gia đình, có thể bổ sung thêm các lễ vật khác như trang sức, và những điều khác nếu cần thiết.
3.2. Các loại mâm quả cưới miền Nam là gì?
Sự khác biệt trong văn hóa đám cưới miền Bắc và miền Nam có sự phân biệt rõ ràng ở con số chẵn và lẻ. Người Bắc là tráp số lẻ, còn người miền Nam là tráp số chẵn. Số lượng lễ vật của người miền Nam cũng đơn giản hơn so với người miền Bắc.
Thứ nhất: Mâm trầu cau. Như giải thích ở mục 2.2, trầu cau tượng trưng cho sự gắn kết và thủy chung của đôi lứa. Phong tục này còn được giải thích bằng câu "Lá trầu là vợ, cau tươi là chồng” của người miền Nam. Số lượng cau chuẩn bị thường là số lẻ, ví dụ như 105 quả (mỗi quả có 2 lá trầu), tạo thành mâm quả có 210 lá trầu.
Thứ 2: Mâm trà rượu. Một phần trong việc chuẩn bị mâm quả cưới miền Nam là mâm trà rượu. Nó mang ý nghĩa lễ vật dâng lên ông bà gia tiên để mời tổ tiên giám chứng và chúc phúc cho sự duyên phận của đôi uyên ương. Trong lễ này, xuất hiện cặp nến long phụng được nhà trai mang đến để thắp sáng bàn thờ gia tiên nhà gái.
Thứ 3: Bánh cưới hỏi. Đây là mâm thứ 3 quan trọng, tượng trưng cho sự đồng thuận và gắn bó trong đời sống hôn nhân. Nó còn thể hiện sự hòa hợp giữa âm dương, đồng thời là biểu tượng của sự gắn kết bền chặt trong đời sống vợ chồng.
Thứ 4: Xôi gấc hay xôi ngũ sắc không chỉ mang đến màu đỏ tự nhiên tượng trưng cho sự no ấm và đầy đủ, mà còn đại diện cho sự kết dính và lòng sắc son thủy chung, bền chặt trong tình cảm hôn nhân. Điều này thể hiện lời chúc cho đôi uyên ương về cuộc sống hôn nhân phong phú và đầy màu sắc.
Thứ 5: Mâm trái cây đặc sản. Khi chuẩn bị mâm quả cưới miền Nam mâm trái cây không thể thiếu, đại diện cho tình cảm ngọt ngào và sự phồn thực trong cuộc hôn nhân. Việc lựa chọn các loại trái cây ngọt mà không có vị gai góc hay đắng chát thường được ưa chuộng để tượng trưng cho hạnh phúc và sự thuận hòa.
Thứ 6: Mâm heo quay mang đến hương vị mặn mà. Như cuộc hôn nhân, sự kết hợp đầy đủ của cay đắng và ngọt ngào mới tạo nên hạnh phúc. Điều này thể hiện ý nghĩa sâu sắc về cuộc sống và mối quan hệ gia đình. Ngoài 6 mâm quả chính, nếu có điều kiện, người tổ chức đám cưới thường bổ sung thêm các lễ vật khác như bánh kem, trang sức, quần áo để làm phong phú và trang trí cho buổi lễ.
4. Chuẩn bị mâm quả cưới miền Tây
Cũng giống như việc chuẩn bị cho đám cưới miền Bắc và miền Nam, miền Tây cũng có điểm chung và điểm khác biệt. Họ chuẩn bị theo văn hóa và điều kiện cho phép của người trong khu vực.
4.1. Phong tục văn hóa người cưới hỏi người miền Tây
Miền Tây, với nền văn hóa đặc trưng, tạo nên những mâm quả cưới vô cùng đặc sắc. Chuẩn bị mâm quả cưới miền Tây bao gồm các phần lễ vật truyền thống như trầu cau, trà, rượu, xôi, bánh. Ngoài ra, họ còn có thêm những loại hoa quả đặc trưng của vùng đất sông nước và những chiếc bánh trứ danh nổi tiếng ở đây.
Hoa quả và bánh trong đám cưới miền Tây không chỉ là các lễ vật mà còn là biểu tượng của sự chúc phúc. Chúng mang thông điệp chân thành, mong cho đôi vợ chồng trẻ một cuộc sống hôn nhân tràn đầy hạnh phúc và ngọt ngào suốt cuộc đời. Sự kết hợp giữa các phần lễ truyền thống và những đặc sản địa phương tạo nên sự độc đáo, làm nên sự khác biệt của mâm quả đám cưới miền Tây.
